Drewniane kościoły południowej Małopolski.

Drewniane kościoły południowej Małopolski.

Sześć drewnianych świątyń Małopolski to typowy przykład drewnianej architektury gotyckiej. Kościoły powstały jako konstrukcje zrębowe. Wszystkie zostały ufundowane przez przedstawicieli szlachty lub monarchów w XIV lub XV wieku i miały bądź mają interesującą polichromię. Jest to drugie najstarsze skupisko drewnianych kościołów tego rodzaju w Europie, pierwsze miejsce zajmują świątynie norweskie.

Haczów – kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła, to największy gotycki kościół drewniany w Europie, jak również najstarszy kościół o konstrukcji zrębowej w Polsce. Pierwsze wzmianki o Haczowie pochodzą z roku 1352.Wtedy Kazimierz Wielki wydał przywilej lokacyjny dla niemieckiej kolonii Hanshoff. W roku 1388 dokument ten potwierdził Władysław Jagiełło, a w roku 1538 Stefan Batory. W latach 1340 – 1772 była to ziemia sanocka, województwo ruskie. W 1624 roku wieś zniszczyli Tatarzy. W 1772 roku, po pierwszym rozbiorze Polski Haczów znalazł się w austriackim zaborze.
Kościół zbudowano pod koniec XIV wieku , a rozbudowano na początku wieku XVII i XVIII. Dach świątyni pokryty jest gontem. Niewiele brakowało, a kościół w Haczowie nie dotrwał by naszych czasów. W roku 1944 został uszkodzony w czasie ofensywy. Po wojnie został opuszczony i groziła mu rozbiórka. W roku 1958 rozpoczęły się prace konserwatorskie . W roku 1980 kościół rzymskokatolicki przejął obiekt do celów kulturowych. Renowację zakończono w 2000 roku, tego samego roku w listopadzie kościół poświęcono i znów mogli się nim cieszyć turyści i parafianie.

W roku 1624, podczas najazdu tatarskiego kościół został ponownie uszkodzony, a następnie odnowiony i rozbudowany, to wtedy wzniesiono obecną wieżę – dzwonnicę. W latach osiemdziesiątych XVIII wieku wzniesiono kaplicę Matki Boskiej i powiększono zakrystię. W 1944 roku w bezpośrednim sąsiedztwie wybudowano nowy kościół, stary został opuszczony, a wyposażenie usunięte. W latach sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęto prace konserwatorskie przy niszczejącym już kościele. W 2000 roku dokonano rekonsekracji świątyni i wytypowano do zgłoszenia na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO . Kościół zostaje wpisany w 2003 roku.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny znajduje się niedaleko drogi z Krosna do Sanoka. Ma konstrukcję zrębową z podwaliną na kamiennej podmurówce. Ściany wzniesione są z jodłowych bierwion, ociosanych na kant , tworzących lite ściany. Zachował się pierwotny więźbowo – zaskrzynieniowy system nakrycia budowli. Kościół składa się z prezbiterium, pod którym umieszczono murowaną, przesklepioną kryptę. Od północy przylegają do nawy: kaplica Matki Boskiej Bolesnej oraz skarbczyk. Od zachodu do nawy przystawiona jest wieża. Trójdzielna bryła kościoła składa się z równych wysokości prezbiterium i korpusu nawowego, nakrytych jednokalenicowym, dwuspadowym dachem.

We wnętrzu kościoła najcenniejsze są polichromie na ścianach prezbiterium, a także nawy. Pochodzą one z roku 1494. Jednak odkryte zostały po drugiej wojnie światowej pod późniejszymi rokokowymi malowidłami. Na szczególną uwagę zasługuje cykl Męki Pańskiej na ścianie północnej, oraz po stronie południowej zabójstwo św. Stanisława i koronacja Matki Bożej. Na ścianach nawy widnieją postacie różnych świętych. W czasie robót konserwatorskich odnaleziono jedenaście polichromowanych desek , pochodzących z pierwotnego stropu. Deski te ponownie wmontowano , a malowidła uzupełniono. Jest to prawdopodobnie najstarsza polichromia tego typu w Europie.

Niestety z oryginalnego wyposażenia ruchomego nie zachowało się zbyt wiele. Największą wartością kościoła jest z pewnością figura Matki Bożej Bolesnej – Pieta z roku 1400, zaliczana do najlepszych przykładów rzeźby gotyckiej w południowej Polsce. Matka Boska Haczowska cieszy się szczególnym kultem od wieku XVII. Została koronowana przez Papieża w 1997 roku. Rzeźbę możemy obecnie podziwiać w nowym ,murowanym kościele. Oprócz rzeźby do cennych elementów należy z pewnością kamienna chrzcielnica z XVI wieku. Najstarszymi zabytkami malarstwa są zachowane krzyże konsekracyjne. Pochodzą one prawdopodobnie z połowy XV wieku .Dekoracja monumentalna , pokrywająca ściany prezbiterium w nawie wykonana została prawdopodobnie w 1494 roku. Malowidła te mają bardzo duże znaczenie dla historii sztuki w Polsce. Ostatnim średniowiecznym zabytkiem był dzwon z roku 1488, dedykowany św. Mikołajowi. W całości zachował się barokowy ołtarz Chrystusa Miłosiernego, obecnie jest on w kaplicy kościoła drewnianego. Jest to dzieło krośnieńskiego warsztatu z XVII wieku. To właśnie w tym ołtarzu kiedyś była umieszczona Pieta.

W tym starym , pięknym drewnianym kościele od roku 2000 odprawiane są nabożeństwa , na które przychodzą lub przyjeżdżają wierni i turyści ,którzy pragną zobaczyć ten przepiękny i unikatowy w skali światowej zabytek.

A.K. 2011-05-24

Korzystałam: Drewniany kościół Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Haczowie – M. Kornecki
Skarby UNESCO – T. Wójcik
Miejsca święte – T. Wójcik
Haczów, gmina na podkarpaciu – J.F. Adamski

Share

Written by:

3 883 Posts

View All Posts
Follow Me :