Jerzy Stuhr urodził się w 1947 roku w Krakowie. Szkołę ukończył jednak w Bielsku-Białej, ponieważ jego ojciec, prawnik, ze względów politycznnych zmuszony był opuścić Kraków. Po ukończeniu liceum Stuhr powrócił do Krakowa, gdzie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednak nie na wydziale aktorskim, a polonistyce, co jest mniej znanym epizodem z jego biografii. Miłość do aktorstwa sprawiła, że zainteresował się współpracą z Teatrem STU. Tam zagrał między innimi w Kabale (1967, reż. Krzysztof Jasiński) i w Pożadaniu schwytanym za ogon (1969, jw.). Równolegle podjął studia w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, której dyplom otrzymał w 1972 roku.
Choć w latach 70. pojawiał się sporadycznie na ekranie, ten okres poświęcił w znacznej mierze teatrowi. Otrzymał etat w Teatrze Satrym w Krakowie, gdzie zagrał w Dziadach Kazimierza Swinarskiego. Nowatorska interpretacja postaci Belzebuba, postaci w którą wcielił się Stuhr, spotkały się z uznaniem krytyki, i również Stuhrowi zapewniły dobre recenzje. Z wazniejszych spektakli należy wymienić BiesyWesele (1977, reż. Jerzy Grzegorzewski).
Jak już było wspomniane, pierwsza połowa lat 70. nie była owocnym okresem, jeśli chodzi o filmowy dorobek tego aktora. Zadebiutował w 1971 roku w Milionie za Laurę (reż. Hieronim Przybylski). Wśród małych ról, jakie wtedy zagrał, jedna zwróciła szczególną uwagę — postać brata głównego bohatera Milasza w bardzo ważnym filmie Grzegorza Królikowskiego, Na wylot. Dzięki roli w tak istotnym obrazie, dał się poznać najważniejszym reżyserom tego okresu.
Połowa lat 70. to początek tzw. kina moralnego niepokoju. Zbieg okoliczności, naturalne predyspozycje czy też może wyrazista (choć niezaprzeczalnie brzydka) twarz — trudno powiedzić co było przyczyną, dość, że Jerzy Stuhr został czołowym aktorem tego nurtu. Już w 1976 toku Krzysztof Kieślowski, który Stuhra wypatrzył w teatrze, zaproponował mu specjalnie dla niego napisaną rolę asystenta dyrektora w Bliźnie, gdzie Jerzy partnerował przed kamerą Franciszkowi Pieczce i Mariuszowi Domochowskiemu. Ponownie pojawił się u Kieślowskiego w Spokoju (1976). W 1977 roku pojwaił się na ekranie w zupełnie innej roli, odbiegającej drastycznie od dotychczasowego emploi człowieka wrażliwego i szlachetnego. W Wodzireju Feliksa Falka wcielił się w bezwzględnego konferansjera Danielaka, trawionego ambicją. W 1978 roku Stuhr znowu współpracował z Wajdą, gdy u boku Krystyny Jandy i Zbigniewa Zapasiewicza zagrał w Bez znieczulenia.
Jedną z najważniejszych swych ról zagrał w 1979 roku. W Amatorze Krzysztofa Kieślowskiego stworzył poruszającą kreacją Filipa Mosza. Robotnik, z okazji urodzin syna, kupuje kamerę i zaczyna rejestrować otaczającą go rzeczywistość. Szybko zaczyna rozumieć, że konskwencji ukazywania prawdy nie da się przewidzieć. Sam aktor tak mówił o tej roli: Tematem tego filmu było dla mnie przede wszystkim stawanie sie artystą. Dojrzewanie do sztuki . W ostatniej scenie Mosz, namówiony przez zwierzchnika, mimo swego przywiązania do prawdy, niszczy naświetloną taśmę, a potem kieruje kamerę na siebie. To jedno z najsłynniejszych ujęć polskiej kinematografii. To po tym filmie, Aleksander Jackiwicz określił Stuhra postacią „pozytywistyczną”, jak „pozytywistyczne” jest kino, które reprezentuje — uwikłane w sprawy naszej codzienności i dążącej do moralnej naprawy.
Podczas stanu wojennego Stuhr skupił się na grze w teatrze, niemal rezygnując z kina. Pojawił się w Matce Królów Jerzego Zaorskiego i w Przypadku Kieślowskiego. W 1984 roku stworzył kolejną słynną kreację — Maksia w kultowej komedii Seksmisja. W tym czasie grał już dużo zarówno w teatrze jak i w kinie. Wcielił się w demonicznego Kilkujadka w surrealistycznej komedii Kingsajz i pojawił w dziesiątej częsci Dekalogu.
W latach 90. wciąż grał (między innymi, znowu u Kieślowskiego, w Białym, jednak w 1995 roku rozpoczął nowy etap swej artystycznej kariery. Zaczął reżyserować. Spis cudzołożnic na podstawie prozy Jerzego Pilcha uznany został za jeden z ważniejszych filmów roku. Stuhr dojrzewał również jako reżyser i w 1997 roku zaprezentował światu Historie miłosne, cztery filmowe nowele w jednym filmie; historie niespodziewnych relacji mężczyzn z kobietami. Stuhr wcielił się zresztą we wszystkch czterech mężczyzn, raz jeszcze ukazując również swój kunszt aktorski. Film otrzymał w Wenecji dziennikarską nagrodę FIPRESCI.
Następne filmy w reżyserii Jerzego Stuhra wzbudzały spore zainteresowanie (Duże zwierzęz 2000 roku, Pogoda na jutro). Jednak najnowszy film Stuhra okazał się rozczarowywującą porażką. Korowód, mający być filmem rozrachunkowym, odpowiedzią na lustację i artystycznym manifestem przeciw esbeckim kwitom, utrzymano w estetyce telenoweli i na takim też poziomie prawdopodobieństwa i logiki.
Stuhr grywa zazwyczaj pomniejsze role w swoich własnych filmach, jednak w XXI wieku pojawił się również i w innych produkcjach. Zagrał u niegdysiejszego twórcy kina moralnego niepokoju, Krzysztofa Zanussiego w Persona non grata oraz w głośnym filmie Nanniego Morettiego, Kajman. W filmie, będącym ostrym oskarżeniem Silvia Berlusconiego, Stuhr wciela się w polskiego producenta filmowego, Jerzego Stuhrowsky’ego. Film trafił do oficjalnej selekcji na canneńskim festiwalu, a Stuhr zebrał pochwały włoskich krytyków.
Kiedy piszą, że najlpeszą moją rola była rola Osiołka… To moze przybić, przyznaje aktor. Zgadzjac się na dubbingowanie Osław w słynnym Shreku, Stuhr nie wyobrażał sobie z pewnością, jaką popularnosć zyska film. Publiczność oszalała wprost na punkcie gadatliwego Osła, obdarzonego dodatkowo ironicznym poczuciem humoru — zdaje się, że w polskiej wersji jest on jeszcze śmieszniejszy, niż w oryginlanej, w której głosu udziela mu komik Eddy Murphy. Stuhr dubbignował kolejne częsci Shreka, za każdym razem po mistrzowsku, a jego głos nieodłącznie zaczął kojarzyć się z bajką o zielonym ogrze.
Stuhr musiał chyba uznać, że skoro już tak daleko odszedł od wizerunku, bliskiego mu w latach 70., to należy to wykorzysać przynajmniej finansowo. Do legendy przeszedł kontrakt, jaki podpisał, zobowiazując się do użyczania swego głosu we wszystkich kolejnych częściach Shreka. Ale to nie wszystko. Najnowszym przedsięwzięciem była reżyseria spotów reklamowych jednego z banków. Stuhr nie byłby sobą, gdyby z tego czysto komercyjnego przedsięwzięcia nie uczynił prawdziwej perełki — dowcipnej i błyskotliwej. Jerzy Stuhr nie tylko wyreżyserował reklamę, ale i czyta na niej tekst z off-u. Główną zaś rolę powierzył swojemu synowi, również znanemu aktorowi, Maciejowi.
Długą drogę przeszedł Stuhr od Amatora i Wodzireja do dubbingu i reklam. Ale z wdzięcznego mistrzostwa, z jakim realizuje te nowe pomysły, poznać można prawdziwego artystę.
Filmweb.pl — z dnia 4 lipca 2008
http://pl.wikiquote.org/wiki/Jerzy_Stuhr – z dnia 4 lipca 2008
http://film.onet.pl/oficjalne/stuhr/ — z dnia 4 lipca 2008
Encyklopedia kina, red. Tadeusz Lubelski, Kraków, 2003
Aleksander Jackiewicz, Moja filmoteka. Kino polskie, Warszawa, 1983
Małgorzata Kurowska 2008.07.30
