Zycie
Sir Andrzej Panufnik był polskim kompozytorem i dyrygentem urodzonym 24 września 1914 roku, natomiast zmarł w Londynie 27 października 1991 roku. Jednak większość część swojego życia spędził na emigracji w Wielkiej Brytanii.
Panufnik urodził się w rodzinie muzycznej, co sprawiło, że od najmłodszych lat interesował się muzyką, kompozycją oraz uczył się gry na fortepianie dzięki swojej babci. Choć jego ojciec sprzeciwiał się rozpoczął naukę w Konserwatorium Warszawskim. Początkowo dostał się do klasy perkusji – nie zdał do klasy fortepianu jednak ostatecznie przeniósł się na teorię muzyki i kompozycję.
Po ukończeniu studiów w latach 1932-1936 kontynuował naukę w Wiedeńskiej Akademii Muzycznej (dyrygentura, 1938 – 1939). Następnie przeniósł się do Paryża, a później do Londynu, gdzie kilka miesięcy uczył się prywatnie oraz skomponował swoją pierwszą symfonię.
Mimo coraz trudniejszej sytuacji w Polsce zdecydował się na powrót do kraju.
W czasie okupacji Warszawy Andrzej Panufnik grywał koncerty fortepianowe w warszawskich kawiarniach. W dalszym ciągu komponował. Kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie wyjechał z Warszawy, zostawiając cały swój dorobek, który został zniszczony.
Po zakończeniu wojny Andrzej Panufnik przeniósł się do Krakowa, gdzie komponował muzykę dla Wytwórni Filmów Wojskowych. Następnie został dyrygentem Filharmonii Krakowskiej. Dodatkowo w tym samym czasie próbował zrekonstruować swoje dzieła, które ucierpiały w trakcie wojny. Jednak po początkowych sukcesach z czasem zaczął natrafiać na coraz poważniejsze problemy co doprowadził do tego, że porzucił to zajęcie i skupił się na tworzeniu nowych kompozycji.
W 1946 roku został dyrektorem Filharmonii Warszawskiej, która odbudowywała się po zniszczeniach wojennych. Jednak na skutek biurokratycznych utrudnień w zapewnieniu muzykom odpowiednich warunków, zrezygnował w 1947 roku. W tym samy czasie dość często koncertował zarówno w kraju jak i za granicą.
Kiedy powstał Związek Kompozytorów Polskich (ZKP) przyjął propozycję wiceprezesa. Jednak z racji tego, że związek ten miał charakter polityczny co sprawiło, że Panufnik źle się czuł na tym stanowisku. W dalszym ciągu nadal komponował. Wielokrotnie dostrzegano jego talent za granicą za co władze komunistyczne uhonorowały go odznaczeniem państwowym.
Kiedy w 1950 roku wyjechał w delegację do Związku Radzieckiego, gdzie miał poznać tamtejsze metody nauczania. Wówczas to pochwalił się, że przygotowuje Symfonię Pokoju. Władze komunistyczne początkowo podchwyciły ten pomysł jednak jak się okazało wizja Panufnika mocno odbiegała od wizji władz komunistycznych, a co za tym idzie również chłodno została ona przyjęta.
W czasie kiedy przygotowywał tę Symfonię poznał chorą na epilepsję Irlandkę Marię Elizabeth O’MAhoney, z którą wziął ślub w 1951 roku. Mieli córkę Oonagh.
Kiedy wyjechał w trasę koncertową do Chin razem z Kameralną Orkiestrą Warszawskiej Filharmonii dowiedział się o śmierci swojej córki, która utopiła się podczas kąpieli – jej matka dostała ataku padaczki i utopiła córkę.
Po powrocie do kraju, przytłoczony komunistyczną cenzurą i powiązaniem muzyki i ideologii z polityką rządu postanowił wyemigrować do Wielkiej Brytanii. W wyjeździe pomogła mu żona, której ojciec mieszkał w Londynie. Jako moment ucieczki Andrzej Panufnik wykorzystał wyjazd do Szwajcarii jako dyrygent, skąd uciekł do Londynu. Przez tę ucieczkę w Polsce zakazano wykonywania i publikowania jego dzieł, a sam artysta, aż do 1977 roku był uważany za persona non grata.
Początkowo było ciężko. Nie dość, że był praktycznie bez środków do życia i korzystał z uprzejmości i pomocy swoich kolegów po fachu to dodatkowo pojawiły się problemy w małżeństwie. Jego żona oczekiwała bujnego życia towarzyskiego on zaś potrzebował ciszy i spokoju, by móc tworzyć.
W latach 1957 – 59 pełnił funkcję dyrygenta w Orkiestrze Symfonicznej w Birmingham. W tym samym roku poznał Winsome Ward, u której jednak rok później wykryto chorobę nowotworową co wpędziło kompozytora w rozpacz. W 1958 roku zapoznano go również z Camillą Jessel, która pomagała mu z korespondencją, a po śmierci Ward, w 1963 roku pobrali się. Razem z Jessel przenieśli się niedaleko Tamizy w Twickenham, gdzie zmarł.
Andrzej Panufnik nie wrócił do Polski. W 1991 roku został odznaczony przez królową Elżbietę II tytułem szlacheckim.
Jego córka Roxanna Panufnik jest również kompozytorem.
Twórczość
Wśród kompozycji Andrzeja Panufnika znajdziemy wiele utworów orkiestrowych, koncertów, muzyki wokalnej, baletów, muzyki kameralnej i instrumentalnej, a także utworów przygotowanych specjalnie dla młodych wykonawców. Do najważniejszych kompozycji stworzonych przez Andrzeja Panufnika zaliczyć należy przede wszystkim kompozycje takie jak: Symfonia (1939, zaginiona 1944, zrekonstruowana 1945, następnie zniszczona przez kompozytora), Symfonia (1941, zaginiona 1944), Symfonia nr 1 Sinfonia Rustica (1948, zmieniona 1955), Symfonia nr 2 Sinfonia Elegaica (1957, zmieniona 1966, poprawiona wersja wcześniejszej Symfonii Pokoju), Symfonia nr 3 Sinfonia Sacra (1963), Symfonia nr 4 Sinfonia Concertante, na flet, harfę i małą orkiestrę smyczkową (1973), Symfonia nr 5 Sinfonia di Sfere (1974-75), Symfonia nr 6 Sinfonia Mistica (1977), Symfonia nr 7 Metasinfonia, na organy solo, kotły i orkiestrę smyczkową (1978), Symfonia nr 8 Sinfonia Votiva (1981, zmieniona 1984), Symfonia nr 9 Sinfonia di Speranza (1986, zmieniona 1990), Symfonia nr 10 (1988, zmieniona 1990), Wariacje symfoniczne (1935-36, zaginione 1944), Allegro symfoniczne (1936, zaginione 1944), Obrazek symfoniczny (1936, zaginiony 1944), Mała uwertura (c. 1937, zaginiona 1944), Uwertura tragiczna (1942, zaginione 1944, zrekonstruowana 1945, zmieniona 1955), Divertimento na smyczki (wg triów Feliksa Janiewicza, 1947, zmienione1955), Kołysanka, na 29 instrumentów smyczkowych i 2 harfy (1947, zmieniona 1955), Nokturn (1947, zmieniony 1955), Suita staropolska, oparta na XVI i XVII w. polskich dziełach muzycznych (1950, zmieniona 1955), Uwertura Bohaterska (1952, zmieniona 1969), Rapsodia (1956), Polonia, suita orkiestrowa (1959), Autumn Music, na orkiestrę kameralną bez skrzypiec (1962, zmieniona 1965), Landscape, interludium na orkiestrę smyczkową (1962, poprawiony 1965), Jagiellonian Triptych, na orkiestrę smyczkową (oparte na wczesnych polskich pracach, 1966), Katyń Epitaph (1967, poprawiony 1969), Concerto Festivo, bez dyrygenta (1979), Concertino, na kotły, perkusję oraz orkiestrę smyczkową (1979-1980), Paean, na zespół dęty (1980), Arbor Cosmica, 12 ewokacji na 12 instrumentów smyczkowych (lub orkiestrę smyczkową) (1983-84), Harmony, na orkiestrę kameralną (1989), Koncert Gotycki (Concerto in modo antico), na trąbkę solo, dwie harfy, klawesyn i orkiestrę smyczkową (1951, oparty na wcześniejszych pracach, poprawiony 1955), Koncert fortepianowy (1962, zmieniony 1970, rekomponowany 1972, pierwsza część Intrada dodana w 1982), Hommage a Chopin, na flet i małą orkiestrę smyczkową (1966 aranż utworu wokalnego z 1949), Koncert skrzypcowy (1971), Koncert fagotowy (1985) dedykowany pamięci ks. Jerzego Popiełuszki (1985), Koncert wiolonczelowy (1991), Psalm, na solistę, chór i orkiestrę (1936, utwór dyplomowy, zaginiony 1944), Pięć pieśni ludowych, na sopran lub chór sopranów, 2 flety, 2 klarnety i klarnet basowy (1940, zaginione 1944, zrekonstruowane 1945, anonimowy polski tekst), Cztery pieśni podziemnego ruchu oporu, na głos lub głosy unisono i fortepian (1943-44, polski tekst Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego), Hommage a Chopin, wokaliza na sopran i fortepian, oryginalnie nazwana Suita Polska (1949, poprawiona 1955), Symphony of Peace, na chór i orkiestrę (1951, polski tekst Jarosława Iwaszkiewicza), Song to the Virgin Mary, na chór a cappella lub sześć głosów solo (1964, zmieniona 1969, anonimowy łaciński tekst), Universal Prayer, kantata na 4 głosy solowe, 3 harfy, organy i chór mieszany (1968-69 angielski tekst Alexandra Pope’a), Invocation for Peace, kantata na głosy dziecięce, 2 trąbki i 2 puzony (lub instrumenty smyczkowe i dęte drewniane) (1972), Winter Solstice, na sopran, baryton, chór, 3 trąbki, 3 puzony, kotły i dzwonki (1972, angielski tekst Camilla Jessel), Love Song, na mezzosopran i harfę lub fortepian (1976, istnieje także wersja z orkiestrą smyczkową dodaną w 1991, angielski tekst Sir Philipa Sidneya), Dreamscapes, na mezzosopran i fortepian (1977, bez słów), Prayer to the Virgin of Skempe (Modlitwa do Matki Boskiej Skępskiej), na głos solowy lub chór unisono i organy (1990, polski tekst Jerzego Peterkiewicza).
Marta Kotas 2009-07-01
